الوجیزة فی علم الرجال«الوجیزة فی الرجال»، تالیف علامه محمدباقر مجلسی (۱۱۱۱ ق) از جمله آثار رجالی است که با مراجعه و تحقیق محمدکاظم رحمان ستایش منتشر شده است. وی این اثر را به درخواست تعدادی از شاگردانش به رشته تحریر درآورده است. [۱]
الوجیزة فی الرجال، محمدباقر مجلسی ، مقدمه، ص۱.
۱ - معرفی اجمالیعلامه مجلسی، در این کتاب روات را به ترتیب حروف الفبا نقل کرده است. وی در رجال طریق خاصی دارد؛ مثلاً وی اشخاصی را در وجیزه از مجاهل شمرده است؛ اما در آخر می فرماید، هر کسی که در طریق مرحوم شیخ صدوق واقع گردیده است، او ممدوح است؛ که این نشان دهنده اعتماد علامه مجلسی به مرحوم شیخ صدوق ـ رحمه الله علیه ـ است. ۲ - ساختار کتابرساله بر اساس حروف الفبا منظم شده؛ بدین ترتیب که تا حد امکان بر اساس اسامی و سپس مواردی که این امکان نبوده جداگانه بر اساس کنیه و لقب مرتب شده است. ۳ - گزارش محتوامحقق اثر در مقدمه به تلاش علمای اعلام- از زمان ائمه اطهار علیه‌السّلام تا امروز- در نگارش کتب مختلف در تبیین شرح حال روات اشاره کرده و علامه مجلسی را از جمله این دانشمندان دانسته که بر حسب اجتهاد خود به نگارش احوال راویان پرداخته است. پس از آن زندگی علامه را در چند سطر توضیح داده است. [۲]
الوجیزة فی الرجال، محمدباقر مجلسی ، مقدمه، ص۱.
این رساله اگرچه از حجم کمی برخوردار است، اما مشتمل بر فوائد فراوانی است که شناخت احوال رجال را برای جوینده آسان می‌کند؛ لذا این رساله از بدو تالیف پخش شد و از آن نسخه‌های فراوانی استنساخ گردید و اکنون بیش از ۱۲۰ نسخه خطی از این اثر در کتابخانه‌ها ثبت شده است. [۳]
الوجیزة فی الرجال، محمدباقر مجلسی ، مقدمه، ص۲-۳.
نویسنده در این رساله، مبانی رجالی ویژه‌ای دارد که شایسته است مورد بحث و مطالعه قرار گیرد؛ اول اینکه وی قائل به وثاقت مشایخ اجازه است. «مشایخ اجازه» به کسانی اطلاق می‌شود که اجازه نقل روایات و کتب خود یا دیگری را صادر نموده‌اند. اولین کسی که باب این نظریه را گشوده و ازکلام او وثاقت مشایخ اجازه برداشت شده، شهید ثانی (م ۹۶۵ ق) است، اما نخستین بار محمدتقی مجلسی (م ۱۰۷۰ ق) در « روضة المتقین » این اصطلاح را به کار برد. دومین مبنای رجالی نویسنده، اعتماد بر وثاقت علامه حلی و دیگر متاخرین مانند شهید ثانی و دیگران است. دیگر از امارات وثاقت نزد نویسنده، واقع شدن راوی در سندی است که اعلام حکم به صحت آن کرده‌اند. [۴]
الوجیزة فی الرجال، محمدباقر مجلسی ، مقدمه، ص۴.
مجلسی در این رساله بر تعدادی از کتب اعتماد کرده که از آن جمله‌اند: رجال نجاشی ، رجال و فهرست و اختیار معرفة الرجال طوسی، رجال ابن داود ، رجال علامه حلی ، ربیع الشیعة طبرسی ، الرعایة فی علم الدرایة شهید ثانی، الارشاد شیخ مفید و الضعفاء ابن غضائری . وی همچنین از اخبار ذکرشده در کتب اربعه شیعه ، ثوثیق یا مدح برخی از روات را استفاده کرده است. [۵]
الوجیزة فی الرجال، محمدباقر مجلسی ، مقدمه، ص۵.
نویسنده به جهت رعایت اختصار، آراء خود را با استفاده از رمزهایی بیان کرده که در ابتدای کتاب و در مقدمه مؤلف به آنها اشاره شده است. [۶]
الوجیزة فی الرجال، محمدباقر مجلسی ، مقدمه، ص۸-۹.
در خاتمه کتاب، اسانید صدوق در کتاب « من لایحضره الفقیه » با ذکر وثاقت و صحت راوی ذکر شده است. [۷]
الوجیزة فی الرجال، محمدباقر مجلسی ، مقدمه، ص۵.
۴ - وضعیت کتابمصحح در تصحیح کتاب از چند نسخه استفاده کرده است. در تمامی اسامی رجال، به مصادر رساله مراجعه و در پاورقی ذکر شده است. همچنین در مواردی که دیدگاه مجلسی با آراء دیگر رجالیین مخالف است، به موارد موافق و مخالف اشاره شده است. منابع تحقیق در انتهای کتاب آمده است. ۵ - وضعیت نشراین اثر، در یک جلد به کوشش انتشارات مؤسسه الاعلمی، در بیروت لبنان، به سال ۱۴۱۵ ق چاپ و منتشر شده است. ۶ - منبعسایت اندیشه قم نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور). |